Vestenteken

Voor het ontwerp van de Vestentekens heeft Bosmans zich laten inspireren door verschillende (volks)verhalen en mondelinge geschiedenissen rondom Herentals en de Kempen. Deze worden in zijn ontwerpen gecombineerd met elementen uit de (archeologische) geschiedenis van de stad. Door de verhalen naast elkaar te plaatsen en onverwachte verbanden te leggen, vervagen de hiërarchieën tussen deze verhalen, en poogt Bosmans zo een bredere interpretatie te geven aan de geschiedenis.

In de verschillende ontwerpen komt een grote variëteit aan verhalen samen. Terugkerend element in deze vertellingen zijn enerzijds thema’s als verdediging en identiteit en anderzijds juist het ontwapenende wat de verhalen hebben. Met elkaar gecombineerd vertellen zij samen het verhaal van de stad, en de aard en identiteit van diens inwoners door de geschiedenis heen.

Zoals hierboven benoemd gaat het dus om verschillende vestentekens, die ofwel ieder op zichzelf op losse segmenten van de betonnen boord geplaatst kunnen worden, of met elkaar gecombineerd kunnen worden in één boordsteen (zie hiervoor ook de renders in het schetsontwerp). De variëteit in vestentekens zal zo voor een rebus-achtige vertelstructuur zorgen.

Een bewandelaar van de route zal tijdens diens wandeling geleidelijk aan het verhaal over de stad doorlopen. Het doel van Bosmans’ ontwerp is dat deze vestentekens de folkloristische verhalen over de identiteit van de inwoners terug zichtbaar zullen maken, op gelijkaardige wijze als dat de aarden stadsomwalling terug zicht- en voelbaar wordt gemaakt.

De Meidoorn

De meidoorn wordt al heel lang gezien als een bijzondere boom. Er werd vroeger gedacht dat het omhakken van een meidoorn ongeluk of zelfs de dood kon brengen. De plant zou ook beschermen tegen ziektes en kwaad buiten houden.

Voor de uitvinding van prikkeldraad werden meidoornhagen vaak gebruikt als verdedigingswerk. De meidoorn heeft veel doorns, waardoor het moeilijk is om erdoorheen te komen. Zo werd deze plant ook gebruikt op de aarden wal rond Herentals.

De Meidoorn lijkt me een prachtig en symbolisch element om te gebruiken voor het vestenteken voor Herentals. De rijke geschiedenis en de betekenis van de Meidoorn als symbool van bescherming en verbinding passen uitstekend bij de stad, zeker in het kader van een nieuwe wandelroute die de verschillende delen van Herentals visueel beter met elkaar gaat verbinden.

De meidoorn is een krachtige visuele metafoor voor de verbondenheid en rijke geschiedenis van de stad.

Het projectvoorstel van Liesbeth Henderickx bestaat uit een bronzen inlegwerk: één groot (moeder) vestenteken dat de volledige lengte en breedte van een boordsteen van 300 cm bij 40 cm inneemt. Daarnaast verschijnt om de ±12 meter in de 300 cm lange stenen een variatie aan kleiner inlegwerk.
Het vestenteken in de steen toont een fragment van een wortelstelsel dat in één richting de stad binnendringt en zich in beide richtingen van het vestenpad verspreidt.

De inspiratie voor dit ontwerp komt voort uit het wapenschild van Herentals, waarop een ontwortelde haagbeuk met zichtbare wortels staat afgebeeld. Volgens sommige historici symboliseert deze ontwortelde boom de oorsprong van de stad, die is ontstaan op de plek waar vroeger het bos werd ontgonnen.

Tijdens een rondleiding met een gids kon Liesbeth zich de oude omwalling van de stad weer levendig voorstellen. Wat me het meest fascineerde, was de materialiteit van deze verdedigingswerken: een omwalling bestaande uit hout, aarde, takken en twijgen, samengebonden door vlechtwerk. De wortels van aanplanting zorgden ervoor dat de muur zijn vorm behield en er geen grondverzakking ontstond.

Deze historische context waarbij de stad zijn inwoners wilt beschermen sluit aan bij de hedendaagse ambities van Herentals om een aangename leefomgeving te creëren. Hierin spelen groen, beplanting, schaduwrijke zones en water een cruciale rol bij het beschermen van de stad tegen de uitdagingen van klimaatverandering. Ook in deze context blijven wortels een belangrijke functie vervullen. Het vestenteken anticipeert op de mogelijke betekenis van het wapenschild. In plaats van een ontgonnen bos symboliseert het nu een manier om vanuit de stad opnieuw een relatie aan te gaan met het omliggende landschap. De wortels vinden hun weg uit het bos, dringen Herentals binnen, omarmen de stad en verbinden haar tegelijkertijd met hun wortelstelsel.

Dit project raakt aan onze veranderende relatie met het natuurlijk groeiend landschap. Door de eeuwen heen hebben we een afstand gecreëerd door veel natuurlijk leven buiten te sluiten en obsessief te beheren. Er is een merkbare verschuiving gaande waarbij we onze banden met de natuurlijke wereld proberen te herstellen, waarbij we putten uit een dieper begrip van ecosystemen en een verhoogd bewustzijn van onze onderlinge afhankelijkheid.

In het Vestenteken manifesteert deze verbinding zich in de vorm van wortelfragmenten die zich via het vestenpad een weg naar het daglicht wurmen. Deze fragmenten bestaan uit vijf verschillende variaties die langs het pad herhaald worden en dienen als leidraad om het pad te bewandelen. Het ontwerp onthult op verschillende plekken steeds weer een ander fragment aan de wandelaar of bewoner. Het vestenteken transformeert zo tot een gelaagd en veelzijdig object dat ruimte laat voor persoonlijke interpretatie. Het ontwerp van het zichtbare wortelstelsel vormt enkel een begin, het nodigt bewoners en wandelaars uit om met hun eigen verbeelding het ondergrondse netwerk verder uit te breiden.