Het Herentalse kompas
Samen met het ontwerpbureau dat instaat voor de ABO-studie (Augustijnenlaan, Belgiëlaan en Olympiadelaan) ontwikkelen we een kompas dat ons doorheen het proces begeleidt om aan te geven waar een idee of keuze zich bevindt en hoe het zich verhoudt tot allerlei doelstellingen en opgaven. Het is ook een manier om tijdens het werk- en denkproces voldoende aandacht te besteden aan elk van de dimensies binnen het kompas.
We bespreken hieronder alvast de zeven voorlopig voorgestelde dimensies.
1. Klimaatadaptatie en water
Het staat vast dat in het noorden van Europa het klimaat natter zal worden, en in het zuiden van Europa er meer droogte zal zijn. België, en dus ook Herentals, ligt net op die grens: zomers worden droger en winters worden natter. Dit betekent dat de wateropgave enkel groter wordt en we dus veel bewuster en integraler met ons water zullen moeten omgaan. Water is de aanjager van klimaatadaptiviteit in de ABO-as: het is de levensader van al het groen en biologisch leven dat erin aanwezig is, zorgt voor verkoeling en verdamping, maakt recreatie en stadslandbouw mogelijk… Te vaak worden vandaag (dure) infrastructurele oplossingen bedacht om water in een stad af te voeren en overstromingen of wateroverlast te vermijden. Deze aanpak voldoet tegenwoordig niet meer. We pleiten voor een geïntegreerde en systemische aanpak waarbij er win-winsituaties gecreëerd worden voor het gehele metabolisme. Hoe kan de as een bijdrage leveren in de veerkracht van de Netevallei of het stedelijk groen, tijdens grote droogte of juist tijdens hevige piekneerslag? Herentals is al bezig met de afkoppeling van het hemelwater te onderzoeken in de Lierseweg, maar in de ABO-as liggen potenties om 3000m3 bufferend volume voor stadswater te vinden voor het gezuiverd in de Nete vloeit. Hemelwater wordt collectief opgevangen, onthardingsprojecten worden in gang gezet en wadi’s vangen het water op, laten het traag in de grond infiltreren waar mogelijk en voeren het dan vertraagd af naar beken en rivieren. Tegelijkertijd kan water een enorme impuls geven aan de identiteit en beleving van de openbare ruimte.
2. Ecologie en biodiversiteit
Vermits de huidige ABO-as een grijs puzzelstuk is binnen een continu groen verhaal, lijkt het profileren van deze as als robuuste groene ruimte of verbinding de juiste ambitie te zijn. Omdat de as over de gehele lengte een bouwvrije breedte heeft van 30 meter is deze ambitie ook haalbaar op deze plek. Kan de ABO-as bijvoorbeeld een bijdrage leveren op niveau van stadsecologie en het verhogen van de biodiversiteit en tegelijkertijd een meerwaarde opleveren voor de ecologische waarden van het omliggende landschap, bijvoorbeeld de Netevallei. Het ontwikkelen van een groene as zou in samenhang met bestaande parken zoals het Begijnhofpark en Stadspark maar ook met nieuwe structuren zoals een vestepark een veel grotere bijdrage kunnen leveren voor het behoud van biodiversiteit. Door de ligging binnen de stedelijke context zien we hier ook grote kansen om de as in te zetten voor sensibilisatie en educatie over ecologie en biodiversiteit.
3. Mobiliteit en parkeren
Vandaag wordt de kwaliteit van de ABO-as grotendeels gehypothekeerd door de auto. Enerzijds door de aantrekking van autoverkeer door belangrijke stedelijke functies zoals de stadsdiensten, het station, ziekenhuis,… maar ook doordat de as als sluiproute gebruikt wordt in de noord-zuidelijke richting. Een groot deel van de openbare ruimte op de ABO-as wordt vandaag ook gebruikt voor parkeren. Om de as een kwaliteitsslag te geven (ontharden, vergroenen, verblijfskwaliteit,..) lijkt de parkeerproblematiek één van de sleutelopgaves te zijn. Het bekijken van het parkeersysteem op schaal van de stad lijkt dus zeker een interessante piste binnen de opdracht. Door een beter parkeersysteem op de korte en vooral de lange termijn uit te denken kan er ruimte ontstaan voor andere functies op de as. Het is evident dat het onderzoeken hoe de as meer kwaliteiten kan krijgen voor fiets-en wandelverkeer één van de belangrijkste uitgangspunten binnen deze studie is, hierdoor kan immers de as een sterke verankering binnen de openbare ruimtestructuur van de stad krijgen en ontstaan er ontwikkelkansen in de randen van de as. We denken dat er op twee sporen gewerkt kan worden: de grotere mobiliteitsstrategie om te begrijpen wat de functie van deze as in de stad is én wordt in de nabije toekomst, en anderzijds de mogelijkheden van een alternatief gebruik van de as en hoe deze gewenst verplaatsingsgedrag kan uitlokken.
4. Stedelijkheid
De ABO-as is een niet te missen structuur binnen het stedelijk weefsel van onze stad. Door de ontstaansgeschiedenis van de as als kanaal en door de enigszins organische ontwikkeling van de as, voegt de as zich vandaag moeilijk binnen het weefsel van de stad. Daarom zoeken wij binnen deze conceptstudie naar de analogie van de as, haar deelgebieden, koppelkansen met haar context enz… Tegelijkertijd verkennen we nieuwe kansen voor de as binnen de stedelijke context. Door verschillende scenario’s te testen op de as proberen we te ontdekken hoe deze as in de toekomst verder ontwikkeld kan worden naar identiteitsdrager van de stad, hoe zij een verbindend element kan worden en hoe de leefkwaliteit op en rond de as verbeterd kan worden.
5. Identiteit en beleving
Vermits de rol van de ABO-as als visielaboratorium zo belangrijk is voor de stad in het verbeelden van hoe een klimaatneutraal Herentals er zou kunnen uitzien, is de as perfect om een prominentere plek in het stadsweefsel op te nemen dan vandaag het geval is. Ze moet kunnen wedijveren met de Netevallei of het centrum van de stad als een aantrekkelijke bestemming en doorgaansruimte. Door bijvoorbeeld een basisprofiel voor het fietspad, gelijkaardig zitmeubilair, families van vegetatie, … te hanteren verhoogt de herkenbaarheid ervan doorheen de stad en haar landschap. Het is namelijk essentieel dat de ABO-as een herkenbare structuur wordt binnen het stadsweefsel zodat zowel de stad als haar inwoners ten volle gebruik kunnen maken van haar aanwezigheid én er ook zorg voor dragen. Dit laatste is hierin erg belangrijk: enkel door een collectief bewustzijn en inzet zal de ABO-as haar vruchten maximaal afwerpen en erin slagen om de toekomst van de stad te verbeelden, en ook effectief te realiseren. In het verhaal van identiteit vormt niet enkel de toekomst van de as een belangrijk uitgangspunt, de geschiedenis van de as is minstens zo belangrijk.
6. Innovatie en educatie
Als u de ABO-as als een educatief leerplatform beschouwt, waaruit we concrete lessen kunnen trekken gaandeweg, moeten we ons ook de vraag stellen of dit een fysieke impact kan hebben. Vertaalt deze ambitie zich ook in ruimtelijke aanleg: de watermachine van Herentals, als onderdeel van de opgave om CO2 neutraal te worden en in de transitie naar hernieuwbare energie, het leren over biodiversiteit, anders leren verplaatsen, enz…? Hoe creëert u bijvoorbeeld ruimte voor duurzame initiatieven? Heeft u daar misschien een andere beleidsaanpak voor nodig? Wij zijn van mening dat hiervoor een integrale aanpak en het bekijken van de as op schaal van het gehele stedelijk en landschappelijk metabolisme essentieel is. Het gaat hierbij niet enkel over het zichtbare deel maar ook over potenties die de ondergrond, gebouwen e.d. kunnen bieden.
7. Hernieuwbare energie
De ABO-as heeft een groot potentieel voor de ontwikkeling van een warmtenet. De laan zou dienen als centraal energiesysteem voor de stad. Dit warmtenet zou kunnen worden gevoed door duurzame oplossingen, bijvoorbeeld het eventuele warmteoverschot van de omliggende gebouwen, het Bocholt-Herentals kanaal, riothermische energie of de uitvoering van geothermische palen. Verschillende andere groene technologieën kunnen worden overwogen voor de levering van warmte. In vergelijking met conventionele warmteopwekkingsinstallaties is een groen warmtenet betrouwbaarder, zuiniger en milieuvriendelijker.